Europa vleugellam zonder rugdekking VS?
Ook in de acht jaren van het Obama tijdperk was de kritiek op de Europese NAVO lidstaten niet mals. Afspraken om 2 procent van het bruto nationaal product aan de krijgsmacht uit te geven werden en worden niet nagekomen. Zo besteedt Nederland welgeteld 1,16 procent aan Defensie, nog minder dan het toch al karige Europese gemiddelde van 1,43 procent. De NAVO bestempelde dat eerder dit jaar nog in een rapportage van de Defence Policy and Planning Committee (DPPC) als ‘verontrustend’, waarbij vooral ons land er flink van langs kreeg.
Nu de aantredende Amerikaanse president en zijn belangrijkste ministers het vizier vooral op China lijken te richten en steeds meer aandringen op vriendschappelijke banden met het Rusland van Poetin, rijst de vraag of de Europese veiligheid nog wel gegarandeerd is. Donald Trump uitte al heftige kritiek op de volgens hem veel te dure F-35 Lightning II, het nieuwe standaard jachtvliegtuig van de Amerikaanse luchtmacht en marine. Naast fabrikant Lockheed Martin kreeg ook een andere belangrijke Amerikaanse Defensie leverancier er flink van langs. Boeing zou veel te veel geld vragen voor twee nieuwe exemplaren van de Air Force One. De beurskoersen van beide multinationals daalden, de toon leek gezet.
Tegelijkertijd liepen de spanningen met China hoog op. Een onderwater drone – volgens de VS voor onderzoeksdoeleinden op koers in de Stille Oceaan, volgens Beijing op spionagemissie – werd door de Chinezen onderschept en in beslag genomen. ,,Grove diefstal van China”, twitterde Trump. ,,Maar jullie mogen hem houden.”
Trump joeg diezelfde Chinezen kort daarvoor nog op de kast door te bellen met de Taiwanese president Tsai Ing-wen. Geen enkele Amerikaanse president waagde het sinds 1979 om met vertegenwoordigers van het door China als afvallige provincie beschouwde Taiwan te praten. In dat jaar verbrak toenmalige president Richard Nixon alle diplomatieke verhoudingen met Taiwan, na een historisch bezoek aan communistisch China. Juist om dat steeds machtiger wordende Beijing te vriend te houden.
Die stereotype verhoudingen tussen ’s werelds hoofdrolspelers van weleer lijken voltooid verleden tijd. Het nieuwe Witte Huis maakt avances richting gezworen vijand Rusland en balt tegelijkertijd de vuisten naar China.
En Europa? Dat wacht af wat de nieuwe mondiale rolverdeling gaat brengen. Maar dat de zorgen over het steeds meer laten vieren door de Amerikanen van de historisch nauwe banden met het oude continent groot zijn, bleek onlangs nog. Toen de Europese Commissie – die als het om Defensie ging decennia lang werkelijk niets van zich liet horen – plotseling plannen voor een ‘actieplan voor de Europese defensie’ lanceerde. In een speciaal fonds zou op termijn jaarlijks 5 miljard euro vrijkomen voor ontwikkeling en aankoop van wapens.
EU-buitenlandchef Federica Mogherini sprak van ,,een revolutie in defensie en veiligheid en een heel andere manier van werken die voordelig is voor de Europese Unie.” Europa lijkt wakker geschud, nu de onvoorwaardelijke steun van Amerika opeens niet meer zo vanzelfsprekend is. En de Russische militaire dreiging – niet alleen door het groeiende aantal vluchten van Russische Tupolev atoombommenwerpers in Europees luchtruim, maar zeker ook door Poetins machtige cyber warfare wapen – groeit.
In dat licht bezien lijken de woorden van generaal Frederick Ben Hodges tegenover NBC News nog enigszins geruststellend. Drie jaar nadat de Amerikanen hun M1 Abrams tanks, Bradley pantserwagens en Paladin howitzers uit Europa weghaalden, worden die wapens teruggebracht naar een depot in Eygelshoven, Limburg. ,,Om bij calamiteiten de enige twee in Europa overgebleven lichte Amerikaanse eenheden – de 173rd Airborne Brigade en het 2nd Stryker Cavalry Regiment – te ondersteunen.”
Maar dat besluit viel al veel eerder, onder de nu afzwaaiende Amerikaanse regering, nadat de Russen steeds meer raketten en zware wapens concentreerden in hun tussen NAVO lidstaten Polen en Litouwen ingeklemde Kaliningrad enclave. Tot schrik en paniek van de Baltische Staten. Maar zullen de nieuwelingen in Washington, met een sleutelrol voor voormalig ExxonMobil topman en Poetin vriend Rex Tillerson als minister van Buitenlandse Zaken, ook zo vastbesloten richting het Kremlin handelen?
Zeker is dat de Russische troepenopbouw in Kaliningrad, aan de zwakke noordoostelijke NAVO grenzen, onverdroten doorgaat. Het toonaangevende IHS Jane’s meldde op 13 december de komst van Sukhoi Su-30SM – NAVO codenaam ‘Flanker’ – jachtbommenwerpers naar de militaire vliegbasis Chernyakhovsk. Ultramoderne Russische jets, die volgens voormalige generaals van de Koninklijke Luchtmacht (KLU) ,,Rondjes kunnen vliegen om Nederlandse F-16’s, waarbij hun radar vele malen verder reikt dan die van ons.” Het zijn vier van diezelfde, inmiddels 37 jaar oude, KLU F-16’s die de komende drie maanden het luchtruim van de Baltische Staten bewaken. Omdat NAVO lidstaten Estland, Letland en Litouwen zelf niet over straaljagers beschikken. Een commodore buiten dienst en voormalig F-16 vlieger van de luchtmacht: ,,Sprekend voorbeeld van de veranderde verhoudingen tussen Oost en West. In het licht van nieuw Russisch militair elan, het zich steeds verder uit Europa terugtrekkende Amerika én die nimmer eensgezinde en voortdurend op Defensie bezuinigende EU NAVO lidstaten een allesbehalve geruststellend scenario.”